Langs de Grote Sloot

Veertien kilometer lang is 'ie: de Grote Sloot. Hij loopt van Zijpersluis tot Oudesluis en doorkruist de polder Zijpe uit 1597.

De Grote Sloot is een bijzonder landschapsmonument, kaarsrecht, met één bocht ongeveer halverwege, tussen Sint-Maartensbrug en Schagerbrug. Langs de sloot staan eeuwenoude boerderijen in 'n eindeloos landschap, met de duinen in het westen en aan de andere kant de Westfriese Omringdijk. Deze sloot nodigt uit tot een verkenning. We beginnen in het zuiden, bij Zijpersluis, maar je kunt de route ook omgekeerd afleggen.

Voor de bocht

Bij Zijpersluis moet je kiezen: ga je links of rechts van het water? Links is het minste verkeer. Hier staat ook vrij snel na het sierlijke sluisje, een bijzondere boerderij, huize „Vroegop” (nr. 25). Deze stolpboerderij werd in 1670 gebouwd. Het gebouw is haast net zo sierlijk als de grachtenpanden uit die tijd en behoorde dan ook toe aan een rijke Amsterdamse familie.

Na de molen uit 1890 rijd je het dorp Burgerbrug binnen. Zijn naam dankt dit dorp aan de brug die het dorp Eenigenburg, achter de dijk, met Petten verbond. Tegenover de brug staat hoeve „De Starre Croon”, met een gevelsteen uit 1797. Net buiten het dorp is er een molen uit 1597 met daarbij een voetgangersbruggetje. Hier vind je ook hoeve Zeenimf (nr. 130), die zo fraai is als een klein kasteeltje. Nu volgt een heel typisch landschap. Langs de sloot staan afwisselend grote boerderijen en bescheiden arbeidershuisjes. Bijzonder is „Oase” (nr. 123), een klein huisje omringd door een landgoed. Ernaast staat weer een grootse boerderij, „Patrimonium” uit 1885.

Na de 17e eeuwse molen komt Sint-Maartensbrug in zicht. Aan de kruising staat het oudste huis van de Zijpe (nr. 201), het „Hoge Huijs”, dat hier in 1601 al stond en mogelijk nog ouder is. Minstens zoveel bekijks trekt de brug in de vorm van een stolp, hier geplaatst toen de polder 400 jaar bestond (ontworpen door kunstenares Joke Zaal). Wie de stolp beklimt heeft een weids uitzicht en kan ook goed zien dat het dorpskerkje uit 1696 zelf ook weer als een stolp is gebouwd.

Na de bocht

Volgens de legende reed in de 18e eeuw de oude heer Van Strijen hier pardoes het water in, omdat hij de scherpe bocht in de nacht niet had vermoed. Omdat hij gered werd, stichtte hij er een weeshuis, dat Huize Van Strijen ging heten. Het was eerst gevestigd in een boerderij, maar in 1895 verrees het statige pand met toegangshek (nr. 252). Tot 2005 was het een kindertehuis, waar generaties kinderen die geen thuis hadden veilig opgroeiden.

We bereiken nu Schagerbrug. Hier stond vroeger het raadhuis, het gebouw is nog goed te herkennen (nr. 336). Op de kruising staat de oude herberg „Het Wapen van Zijpe”, met een grote koepel. Na Schagerbrug kruisen we een kanaal; aan de overkant gaat de sloot weer verder. Dit stuk van de Grote Sloot oogt wat kaler en er staan ook minder boerderijen. Op nr. 400 valt „De Surinaamse Vriend” op, een forse stolp uit 1914. De naam is ouder, al in de 19e eeuw stond hier een boerderij met deze naam, die eigendom was van een rijke schipper, die z'n huizen liet noemen naar z'n schepen.

Het volgende dorp is niet meer dan een gehucht: Keinsmerbrug. Het geeft 'n indruk van hoe de andere dorpen er in de begintijd uitzagen. De naam verwijst naar de kapel van de Keins, aan de Westfriese Omringdijk, ongeveer ter hoogte van de spoorlijn. Die spoorlijn kruisen we ook als we verder gaan naar het einde van de Grote Sloot, na 14 kilometer.

Links ligt het dorp Oudesluis, waar het water ooit de Waddenzee in werd gepompt, tot die door nieuwe polders kilometers verder kwam te liggen. Want polderen bleven de Noord-Hollanders...